TCK m.30:
Hata kenar başlıklı TCK m. 30’a göre “- (1) Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır.
(2) Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
(3) Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
(4) (Ek fıkra: 29/6/2005 – 5377/4 md.) İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz.”
AÇIKLAMALAR:
Hata ceza sorumluluğunu azaltan nedenlerdendir.
Hatanın birden fazla türü bulunmaktadır. Kanunda ilgili maddenin her fıkrasında ayrı bir türü düzenlenmiştir. Kanun maddesinin ilk fıkrası suçun maddi unsurlarında hatayı, ikinci fıkrası suça etki eden nedenlerde hatayı, üçüncü fıkrası ceza sorumluluğunu kaldıran ve azaltan nedenlerde hatayı ve dördüncü fıkrası da hukuki hatayı düzenlemektedir.
- Suçun Maddi Unsurlarında Hata:
Suçun işlenmesinde kasttan bahsedilebilmesi için failin işlediği suçun maddi unsurlarını bilmesi ve istemesi gerekir. Bu maddi unsurlar, suçun oluşması için gerekli olan unsurlardır yani bunlar; nedensellik bağı, fiil, netice mağdur, konu ve faildir. Bu unsurlarda fail hataya düştüğünde (yanıldığında) bilme ve isteme oluşamayacağından kast da oluşmaz.
Bu durumda hata suçun oluşmasını engellemez sadece esaslı bir hata söz konusuysa suç kasten işlenmiş olmaz ama eğer fail gerekli dikkati gösterdiğinde sonuç önlenebilecektiyse failin taksirli halden sorumluluğu devam edecektir. Taksirli halden ceza verilebilmesi için de kanunda o suçun taksirli şeklinin düzenlenmiş olması gerekir.
- Suça Etki Eden Nedenlerde Hata:
Suça etki eden nedenler cezayı ağırlaştıran ya da hafifleten nitelikli hallerdir. Bu durumda fail kanunda düzenlenmemiş bir nitelikli hali var sanarak ya da tam tersi olarak düzenlenmiş fiilin düzenlenmediğini sanarak suç işlemiştir.
Madde hükmünde failin bu hatasından yararlanacağı düzenlenmiştir. Örneğin insan öldürme suçunun altsoy-üstsoya karşı işlenmesi cezayı ağırlaştıran nitelikli bir halken fail oğlunu öldürmek isterken başka bir şahsı öldürdüğünde insan öldürmenin basit şeklinden cezalandırılacaktır.
- Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata:
Bu halde failin meşru savunma, zorunluluk hali, kanun hükmünün yerine getirilmesi, haksız tahrik, akıl hastalığı veya zayıflığı, sağır ve dilsizlik gibi hukuka uygunluk ceza sorumluluğunu azaltan nedenlerde hataya düşmesi söz konusudur.
Örneğin fail olayda haksız tahrik oluştuğun ya da meşru müdafaa şartlarının oluştuğu hakkında kaçınılmaz bir hataya düşmüşse bu hatasından yararlanır.
- Hukuki Hata:
Fail bu halde işlediği fiilin haksızlık oluşturduğu konusunda kaçınılmaz bir hataya düşmüştür. Kanun bu durumda filin cezalandırılmayacağını düzenlemiştir.
Fail fiili bilip isteyerek gerçekleştirmekte ancak bu fiilin suç oluşturmadığını zannetmektedir. Bu hususta kaçınılmaz hataya düşüp düşmediği somut olayın özelliklerine göre mahkemece takdir edilecektir.
Hata kenar başlıklı TCK m. 30’a göre “- (1) Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır.